MÙA TUYỂN SINH ĐẠI HỌC "RỐI REN"

Đến chiều tối 21/8, nhiều trường đại học khu vực phía Bắc cho hay vẫn trục trặc ở khâu lọc ảo. Hệ thống mới lọc ảo được 2-3 lần, nhưng dữ liệu có sai sót nên không có ý nghĩa.

"Ngay khi có quy chế tuyển sinh, tôi đã rất lo lắng nhưng không lường được mọi việc lại rối loạn đến mức này", ông Nguyên, phụ trách tuyển sinh một trường phía Bắc, nói.

Trên nhiều diễn đàn, các thí sinh nói bản thân như "ngồi trên đống lửa", từ khi đăng ký nguyện vọng đến lúc đợi điểm chuẩn.

Quỳnh Anh ở Hà Nội đặt hơn 30 nguyện vọng vào các trường khối kinh tế, cùng một số trường tư thục để "chống trượt". Từ sau khi biết tổng điểm thi tốt nghiệp THPT đạt 22,75 tổ hợp D01 (Toán, Văn, Anh), dù có thêm IELTS 7.0, nữ sinh vẫn không ngừng lo lắng.

"Nếu như các năm trước, lúc này em đã biết mình đỗ một vài nguyện vọng, dù gì cũng yên tâm hơn. Còn năm nay đã không biết trước, lại thêm tẩu hỏa nhập ma với màn quy đổi điểm chuẩn của các trường", Quỳnh Anh nói.

Nhiều thí sinh, phụ huynh và chuyên gia tuyển sinh từ các trường dùng từ "rối loạn", "phức tạp" với mùa tuyển sinh năm nay.

2025 là năm lứa học sinh đầu tiên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 (chương trình mới) tốt nghiệp. Thí sinh chỉ thi tốt nghiệp 4 môn gồm Toán, Ngữ văn và hai trong 9 môn tự chọn. Việc này tạo ra 344 tổ hợp xét tuyển, kỷ lục từ trước đến nay.

Tuyển sinh đại học cũng nhiều thay đổi. Các trường không được xét tuyển sớm, tất cả chung một đợt sau khi biết điểm thi tốt nghiệp THPT. Đây là lý do khiến số nguyện vọng đăng ký xét tuyển lên đến khoảng 7,6 triệu, trung bình mỗi em đăng ký gần 9, trước kia chỉ khoảng 5.

Bộ cũng yêu cầu các trường phải quy đổi điểm chuẩn tương đương các phương thức, tổ hợp về cùng thang điểm. Dù chủ yếu theo phương pháp bách phân vị, mỗi trường có công thức tính riêng, dựa trên nhiều yếu tố như phổ điểm thi, kết quả học tập của sinh viên khóa trước, đặc thù của trường...

Theo Bộ, việc này giúp công bằng hơn, tránh tình trạng các trường phân chia chỉ tiêu theo từng phương thức mà không có cơ sở, đẩy điểm chuẩn theo kết quả thi tốt nghiệp THPT lên cao.

Tuy nhiên, nhiều nguyện vọng, nhiều công thức tính điểm khiến hệ thống xét tuyển chung tiếp nhận lượng dữ liệu khổng lồ, phức tạp để tối ưu thuật toán và lọc ảo.

"Tất cả tạo nên một mùa tuyển sinh rối ren với cả thí sinh và các trường", ông Nguyên nói.

PGS.TS Lê Hữu Lập, nguyên Phó giám đốc Học viện Công nghệ Bưu chính viễn thông, cho rằng cách quy đổi của Bộ không giải quyết được vấn đề "công bằng" khi mỗi trường được quyết định hệ số, công thức quy đổi riêng. Họ hoàn toàn có thể ưu tiên phương thức mong muốn.

Ví dụ một học sinh xét điểm thi tốt nghiệp THPT kết hợp chứng chỉ IELTS 6.5. Ở trường A, điểm xét tuyển của em là 25 nhưng ở trường B thì có thể thành 27-28. Như vậy, trường B ưu tiên phương thức này hơn, thí sinh quy đổi ra mức điểm cao hơn.

"Công thức tính điểm quy đổi không dựa trên một quy chuẩn chung nào dẫn đến tình trạng trăm hoa đua nở", ông Lập nói.

Ông Bằng, lãnh đạo phụ trách tuyển sinh một trường khác ở phía Bắc, cùng nhận định. Ví dụ, cùng dùng điểm thi đánh giá năng lực hay điểm chứng chỉ quốc tế để xét tuyển nhưng mỗi trường lại quy ra một mức khác nhau trên thang 30. Đặc biệt, cách quy đổi chứng chỉ ra điểm môn thi Ngoại ngữ giữa các trường khác nhau rất lớn, dẫn đến chênh lệch về điểm xét.

"Điều này làm méo mó điểm xét tuyển, khiến dư luận hiểu sai về điểm chuẩn của từng trường", ông nói. "Tới đây, sẽ có những trường dưới nhưng mức điểm chuẩn cao hơn các trường top đầu, dù thực chất kết quả của thí sinh trúng tuyển vào trường đó thấp hơn".

Chưa kể, có tình trạng quy đổi một cách khiên cưỡng. Nhiều trường khi ra đề án tuyển sinh đã quy định điểm sàn xét học bạ là 21, HSA là 75/150. Sau khi có điểm thi tốt nghiệp, trường quy định điểm sàn thi tốt nghiệp là 19. Sau quy định của Bộ, họ lại phải đưa ra một công thức để ba mức đó là tương đương.

Ngoài ra, ông Phong, trưởng phòng Đào tạo một đại học phía Nam, còn chỉ ra thực trạng phải tuyển thí sinh không phù hợp do không đầy đủ dữ liệu. Theo ông, điều quan trọng nhất để xây dựng công thức quy đổi chính xác là dữ liệu điểm các kỳ thi. Các trường đại học được cung cấp bách phân vị điểm thi tốt nghiệp THPT, các kỳ thi đánh giá năng lực nhưng không có dữ liệu điểm học bạ.

Ví dụ công thức của trường A quy định điểm chuẩn theo kết quả thi tốt nghiệp là 22 tương đương với 26 điểm học bạ, chênh lệch 4 điểm giữa hai phương thức. Nhưng thực tế, kết quả học bạ của thí sinh đăng ký vào trường quá cao. Ông nhận thấy mức chênh lệch phù hợp phải từ 5 trở lên. Nếu giữ nguyên mức 4 như hiện tại, tỷ trọng trúng tuyển bằng học bạ sẽ áp đảo. Nhưng hàm quy đổi, mức chênh lệch đã được công bố với xã hội, trường không thể điều chỉnh, đành chấp nhận tuyển cả những thí sinh không phù hợp.

"Chúng ta đang làm một công thức cố định trên nền tảng điểm số bất định, nên chắc chắn sẽ có những phát sinh gây rối rắm. Điểm số là thứ thay đổi, trong khi các trường lại không nắm dữ liệu đầy đủ trong tay để phân tích", ông nói.

Một lý do khác khiến xét tuyển đại học trở nên rối loạn hơn là quy chế tuyển sinh được ban hành khá muộn - vào tháng 4, theo ông Bằng. Lúc này, nhiều trường đã có định hướng tuyển sinh sơ bộ nên rơi vào thế bị động. Ông nhận định cơ quan quản lý và các nhóm trường chưa hình dung ra hết độ phức tạp của dữ liệu nên chưa có đầy đủ phương án ứng phó.

Ví dụ, hệ thống tối ưu và lọc ảo của 65 trường miền Bắc do Đại học Bách khoa Hà Nội làm đầu mối. Hệ thống sẽ tính điểm xét của từng trường mà mỗi trường lại có công thức riêng, dẫn đến cách hiểu thông tin có thể không đồng nhất. Mỗi lần như vậy, trường đầu mối lại phải chạy lại dữ liệu, mất rất nhiều nguồn lực, trong khi thời gian có hạn, dẫn đến sập hệ thống.

"Đến hết 21/8, chúng tôi vẫn chưa thể dự kiến điểm chuẩn", ông nói.

Ông Lê Hữu Lập cho rằng các trường cũng không thể đưa ra công thức quy đổi điểm tương đương khi chưa có kết quả thi tốt nghiệp THPT bởi đề thi các năm có độ khó khác nhau, không thể dựa vào đề năm ngoái để ra công thức năm nay. Trong khi đó, ngay sau khi biết điểm, thí sinh đã phải đăng ký nguyện vọng. Vì vậy, các trường phải vội vã đưa ra cách tính ở phút chót. Thí sinh cũng rối ren.

Đại diện một trường khác ở phía Nam cũng phải dùng từ "cập rập, rối rắm" do những quy định, hướng dẫn Bộ đưa ra ở "phút 89" và thay đổi liên tục. Đơn cử như việc tính chênh lệch điểm giữa các tổ hợp xét tuyển. Ông cho hay ban đầu Bộ không dự tính điều này nhưng sau đó lại đưa ra.

Hay như trường hợp Đại học Sài Gòn bỏ xét tuyển điểm đánh giá năng lực ở 5 ngành dùng tổ hợp xét tuyển gốc A00, C00 do Đại học Quốc gia TP HCM không công bố quy đổi điểm ở hai tổ hợp này. Trường sau đó thông báo xét tuyển trở lại khi Đại học Quốc gia bổ sung.

Trước những bất cập trên, ông Bằng cho rằng Bộ có thể định hướng các trường sử dụng bài thi chung như thi tốt nghiệp THPT với độ phân hóa và ổn định đồng đều giữa các môn và giữa các năm. Các trường cũng có thể dùng thêm một số kết quả khác đáng tin cậy để xét tuyển như các bài thi đánh giá năng lực, chứng chỉ quốc tế.

"Khi đó, Bộ đưa ra công thức quy đổi chung, đảm bảo dữ liệu chuẩn để tránh tình trạng phức tạp như hiện nay", ông nói.

TS Lê Trung Đạo, Phó hiệu trưởng trường Đại học Tài chính - Marketing, đồng tình. Theo ông, Bộ nên có một khung chung để điều tiết giữa các trường, tránh sự chênh lệch quá lớn bởi việc này có thể tạo nên bất công.

Trong khi đó, đại diện một đại học phía Nam đề xuất bỏ quy định quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức.

"Nếu Bộ vẫn giữ yêu cầu này, nhiều khả năng trường tôi sẽ bỏ phương thức xét học bạ hoặc xây dựng công thức để khống chế lượng thí sinh trúng tuyển bằng phương thức này ở mức rất nhỏ, khoảng 10%", ông nói.

Ông Lê Hữu Lập đề xuất xem xét lại toàn bộ những điểm còn tồn tại, gây phức tạp cho hệ thống tuyển sinh và thí sinh, đặc biệt việc quy đổi điểm chuẩn bởi thực tế điểm các phương thức không hề tương đồng do tính chất, độ khó khác nhau.

"Giải pháp có thể là quay về mô hình chia phần trăm chỉ tiêu cho các phương thức. Nếu muốn đảm bảo công bằng cho thí sinh, Bộ có thể quy định các trường phải dành tối thiểu bao nhiêu chỉ tiêu để xét bằng điểm thi tốt nghiệp THPT", ông Lập nói.